HISTORIA GRAVIS et LEVIS.

runt.

A DIT V S.

OTVM gravitatis et levitatis, veteres motus naturalis nomine infigniveScilicet nullum confpiciebant efficiens externum; nullam etiam refiftentiam apparentem. Quinimo citatior videbatur motus ifte in progreffu fuo. Huic contemplationi, vel fermoni potius, phantafiam illam mathematicam de haefione gravium ad centrum terrae (etiam fi perforata foret ipfa terra) necnon commentum illud fcholafticum, de motu corporum ad loca fua, veluti falem, afperferunt. His pofitis, perfunctos fe credentes, nil amplius quaerebant, nifi quod de centro gravitatis in diverfis figuris, et de iis, quae per aquam vehuntur, paulo diligentius quifpiam ex illis quaefivit. Neque ex recentioribus quifquam operae pretium circa hoc fecit, addendo folummodo pauca mechanica, eaque per demonftrationes fuas detorta. Verum, miffis verbulis, certiffimum eft, corpus non nifi a corpore pati; nec ullum fieri motum localem, qui non folicitetur, aut a partibus corporis ipfius quod movetur, aut a corporibus adjacentibus, vel in contiguo, vel in proximo, vel faltem intra orbem activitatis fuae. Itaque vires magneticas non infcite introduxit Gilbertus; fed et ipfe factus magnes: nimio fcilicet plura, quam oportet, ad illas trahens, et navem aedificans ex fcalmo,

HISTO

VOL. V.

G

www

HISTORIA SYMPATHIAE

E T

ANTIPATHIA E RER V M.

L

ADIT V S.

I S et amicitia in natura ftimuli funt motuum, et claves operum. Hinc corporum unio et fuga, hinc partium miftio et feparatio, hinc altae atque intimae impreffiones virtutum, et, quod vocant, conjungere activa cum paffivis; denique magnalia naturae. Sed impura eft admodum haec pars philofophiae de Sympathia et Antipathia rerum, quam etiam Naturalem Magiam appellant, atque (quod femper fere fit) ubi diligentia defuit, fpes fuperfuit. Operatio autem ejus in hominibus prorfus fimilis eft foporiferis nonnullis medicamentis, quae fomnum conciliant, atque infuper laeta et placentia fomnia emittunt. Primo enim intellectum humanum in foporem conjicit, decantando proprietates fpecificas et virtutes occultas, et coelitus demiffas; unde homines ad veras caufas eruendas non amplius excitantur, nec evigilant; fed in hujufmodi otiis aquiefcunt: deinde innumera commenta, fomniorum inftar, infinuat et fpargit Sperant etiam homines vani naturam ex fronte et perfona cognofcere, et per fimilitudines extrinfecas proprietates internas detegere. Practica quoque inquifitioni fimillima. Praecepta enim magiae naturalis talia funt, ac fi confiderent homines terram fubigere, et panem fuum comedere abfque fudore vultus; et per otiofas et faciles corporum applicationes rerum potentes fieri: femper autem in ore habent, et tanquam fponfores appellant magnetem, et confenfum auri cum argento vivo, et pauca hujus generis, ad fidem aliarum rerum, quae neutiquam fimili contractu obligantur. Verum optima quaeque laboribus, tum inquirendi tum operandi, propofuit Deus. Nos in jure naturae enucleando, et rerum foederibus interpretandis, paulo diligentiores erimus ; nec miraculis faventes, nec tamen inquifitionem inftituentes humilem aut anguftam.

HISTO

PRIN

HISTORIA SVLPH VRIS,

MERC VR II et SALI S.

A DIT Vs.

RINCIPIORVM trias iftud a chemiftis introductum eft; atque quoad fpeculativa, eft ex iis, quae illi afferunt, inventum optimum. Subtiliores ex iis, quique philofophantur maxime, elementa volunt effe terram, aquam, aërem, aethera; illa autem non materiam rerum effe ponunt, fed matrices; in quibus fpecifica femina rerum generant, pro natura matricis, Pro materia autem prima (quam fpoliatam et adiaphoram ponunt scholastici) substituunt illa tria, fulphurem, mercurium, et falem, ex quibus omnia corpora fint coagmentata et mista. Nos vocabula ipforum accipimus; dogmata parum fana funt. Illud tamen non male cum illorum opinione convenit, quod duo ex illis, fulphurem fcilicet et mercurium (fenfu noftro accepta) cenfemus effe naturas admodum primordiales, et penitiffimos materiae schematifmos; et inter formas primae claffis fere praecipuas. Variare autem poffumus vocabula fulphuris et mercurii, ut ea aliter nominemus; oleofum, aqueum; pingue, crudum; inflammabile, non inflammabile; et hujufmodi. Videntur enim effe hae duae rerum tribus magnae prorfus, et quae univerfum occupant et penetrant: fiquidem in fubterraneis funt fulphur et mercurius, ut appellantur: in vegetabili et animali genere, funt oleum et aqua: in pneumaticis inferioribus, funt aër et flamma: in coeleftibus, corpus ftellae et aether purum; verum de ultima hac dualitate nil adhuc pronunciamus, licet probabilis videatur effe fymbolizatio. Quod vero ad falem attinet, alia res eft. Si enim falem intelligunt pro parte corporis fixa, quae neque abit in flammam neque in fumum; pertinet hoc ad inquifitionem fluidi et determinati, de quibus nunc non eft fermo. Sin falem accipi volunt, fecundum literam, abfque parabola; non eft fal aliquid tertium a fulphure et mercurio; fed miftum ex utrifque per fpiritum acrem devinctis. Etenim fal omnis habet partes inflammabiles; habet alias, flammam non folum non concipientes, fed eam exhorrentes et ftrenue fugientes. Nihilominus cum inquifitio de fale fit quiddam affine inquifitioni de duobus reliquis, atque infuper fit eximii ufus, upote vinculum utriufque naturae, fulphureae, et mercurialis, et vitae ipfius rudimentum; illum etiam in hanc hiftoriam et inquifitionem recipere vifum eft. At illud interim monemus de pneumaticis illis, aëre, flamma, ftellis, aethere; nos illa (prout certe merentur) inquifitionibus propriis refervare; et de fulphure et mercurio tangibili (nimirum vel minerali, vel vegetabili, et animali) hic tantum hiftoriam inftituere.

E generatione foni, et prima percuffione.

De duratione foni, et de interitu et exstinctione foni.

De confufione et perturbatione foni.

De adventitiis auxiliis et impedimentis foni.

De haefione foni, et varietate mediorum.

De penetratione foni.

De delatione foni, et directione feu fufione ejus, et de area quam occupat, fimul, et feparatim.

De corporum diverfitate, quae reddunt fonum; et inftrumentis, et de fpeciebus foni, quae occurrunt.

De multiplicatione augmentatione, diminutione, et fractione fonorum.

De repercuffione foni, et echo.

De conjugiis et diffidiis audibilium et vifibilium, et aliarum, quas vocant fpecierum fpiritualium.

De celeritate generationis et extinctionis foni, et tempore in quo fiunt.

De affinitate, aut nulla affinitate, quam habet fonus cum motu aëris, in quo defertur, locali et manifefto.

De communicatione aëris percuffi et elifi cum aëre, et corporibus, vel fpiritibus ipforum, ambientibus.

De efformatione, five articulatione foni.

De ipfiffima impreffione foni ad fenfum.

De organo auditus, ejufque difpofitione et indifpofitione, auxiliis et impedimentis.

DE

1

DE fono et auditu inter prima inquifitionem inftituere vifum eft. Etenim expedit intellectu, et tanquam ad falubritatem ejus pertinet, ut contemplationes fpiritualium (quas vocant) fpecierum, et operationum ad diftans, mifceantur cum contemplatione eorum, quae operantur tantum per communicationem fubftantiae ad tactum. Deinde obfervationes de fonis pepererunt nobis artem muficae. Illud autem folenne eft, et quafi perpetuum, cum experimenta et obfervationes coaluerint in artem, mathematicam et practicam intendi, phyficam deferi. Quin etiam optica paulo melius fe habet; non enim tantum pictura et pulchritudo et fymmetria opticae proponuntur ; fed contemplatio omnium vifibilium. At muficae, tantum toni harmonici. Itaque de fonis videndum.

De generatione foni, et prima percuffione.

COLLISIO, five elifio, ut vocant, aëris, quam volunt effe caufam foni, nec formam nec latentem proceffum denotat foni, fed vocabulum ignorantiae eft et levis contemplationis.

Sonus diffunditur et labitur tam levi impulfu in fua generatione; item tam longe, idque in ambitum, cum non multum pendeat ex prima directione; item tam placide abfque ullo motu evidenti, probato vel per flammam, vel per plumas, et, feftucas, vel alio quovis modo; ut durum plane videatur, foni formam effe aliquam elifionem vel motum manifeftum localem aëris, licet hoc efficientis vices habere poffit.

Quandoquidem fonus tam fubito generetur, et continuo pereat, neceffe videtur ut aut generatio ejus aërem de fua natura paulum dejiciat, atque interitus ejus eum reftituat; ut in compreffionibus aquarum, ubi corpus in aquam injectum complures circulos efficiat in aquis, qui proveniunt ex aqua primum compreffa, deinde in fuam confiftentiam et dimenfionem fe reftituente (id quod motum libertatis appellare confuevimus); aut contra, quod generatio foni fit impreffio grata et benevola, quae fe infinuat aëri, et ad quam libenter aër fe excitat; et interitus ejus fit a vi aliqua inimica, quae aërem eo motu atque impreffione diutius frui non finit; ut in generatione ipfius corporis flammae, in qua generatio flammae videtur fieri alacriter, fed ab aëre et inimicis circumfufis cito deftrui.

Fiftulatio, quae fit per os abfque aliqua admota fiftula, poffit effici fugendo anhelitum verfus interiora palati, non folum extrudendo anhelitum ad extra. Atque plane omnis forbitio aëris ad interius dat fonum nonnullurn. Quod dignum admodum notatu videatur: quia fonus generatur in contrarium motus manifesti aëris, ut prima aëris impulfio videatur plane efficiens remotum, nec fit ex forma foni.

Similiter fi accipiatur vitreum ovum, atque per parvum foramen aër fortiter exfugatur; deinde foramen cera obturetur; et ad tempus dimittatur; poft cera a foramine auferatur; audies manifefte fibilum aëris intrantis in ovum, tractum fcilicet ab aëre interiore, qui poft violentam rarefactionem fe reftituit. Vt hoc quoque experimento generetur fonus in contrarium motus manifefti aëris.

Similiter, in ludicro illo inftrumento, quod vocatur lyra Judaica, tenendo latera inter dentes vibratur, lingula ferrea tracta ad exterius, fed refilit interius ad aërem in palato, et inde creatur fonus.

Atque in his tribus experimentis dubium non eft quin fonus generetur per percuffionem aëris introrfum verfus palatum aut ovum vitreum.

5

Generatur