complura nobis in mentem veniunt, et alia reperiri poffunt. Proponemus exemplum unum aut alterum ex facillimis, ad hoc tantum, ut percipi poffit quid velimus.

2.) Accipe vas quadratum ferri, in figura cubi, habeatque latera bene fortia et craffa. Imponę cubum ligni ad menfuram vafis ad amuffim factum, quique illud prorfus impleat. Superponatur operculum ferri non minus forte quam latera vafis ; et lutetur optime, more chemicorum, ita ut fit claufiffimum, et ignem tolerare poffit. Deinde ponatur vas intra prunas, atque ita permittatur ad horas aliquas. Poft amoveatur operculum; et vide quid factum fit de ligno. Nobis quidem videtur (cum prohibita plane fuerint inflammatio et fumus, quo minus pneumaticum et humidum ligni emitti potuerint) alterum ex his eventurum; vel ut corpus ligni vertatur in quoddam amalgama; vel ut folvatur in aërem, five pneumaticum purum, fimul cum faecibus (magis craffis quam funt cineres) in fundo, et incrustatione nonnulla in lateribus vafis.

3.) In fimili vase ferreo fiat experimentum de aqua pura; qua repleatur ad summum. Sed adhibeatur ignis lenior: mora vero fit amplior.. Quin etiam amoveatur ab igne certis horis, et refrigefcat; dein iteretur operatio aliquoties. Hoc experimentum de aqua pura delegimus hanc ob caufam ; quod aqua corpus fimpliciffimum. fit, expers coloris, odoris, faporis, et aliarum qualitatum. Quamobrem fi per calorem temperatum et lenem, et alternationem calefactionis et refrigerationis, et prohibitionem omnis evaporationis, fpiritus aquae non emiffus, et nihilominus per hujufmodi calorem folicitatus et attenuatus, fe verterit in partes aquae craffiores, eafque ita digerere, et in novum schematifmum mutare poffit (minus fcilicet fimplicem et magis inaequalem) eo ufque, ut vel colorem alium nancifcatur, vel odorem, vel faporem, vel oleofitatem quandam, vel aliam alterationem notabilem (qualis invenitur in corporibus compofitis) proculdubio res magna confecta foret, et ad plurima aditum patefaciens.

4.) Circa diftillationem claufam (ita enim eam appellare licet, ubi non datur fpatium ad evaporationem) quivis multa alia poterit comminifci. Pro certo enim habemus, calorem analogum, operantem in corpus abfque feparatione aut confumptione partium, mirabiles metaschematismos effingere et producere poffe.

5.) Attamen illud addi poffit, ut mandati hujus appendix; ut excogitetur etiam aliquis modus (quod certe difficile non eft) per quem calor operetur non folum in claufo, fed in tenfili: id quod fit in omni matrice naturali, five vegetabilium five animalium. Hoc enim operationem ad multa extendit, quae per claufuram fimplicem effici non poffunt. Neque hoc pertinet ad pygmaeum Paracelfi, aut hujufmodi prodigiofas ineptias; fed ad folida et fana. Exempli gratia; non efficiet unquam diftillatio claufa, ut aqua tota vertatur in oleum; quia oleum et pinguia majus occupant dimenfum quam aqua. At fi operatio fiat in tenfili, hoc fortaffe · fieri poffit: quae effet res immenfae utilitatis, cum omnis alimentatio maxime confiftat in pingui.

6.) Bonum effet, et ad multa utile, ut in diftillationibus natura ad rationes reddendas quandoque compelleretur; atque ut poneretur in certo quantum per diftillationem confumptum fuerit, id eft, verfum in pneumaticum, et quid maneret, five fixum, five reftitutum in corpore. Id fieri poteft, fi ante diftillationem corpus diftillandum ponderes, et vafa ipfa, intra quae diftillatio perficitur. At poft diftillationem ponderabis liquorem; ponderabis item faeces; denique ponderabis iterum vafa. Ex illis enim tribus ponderationibus cognofces quantum fuerit reftitutum, quantum manferit in faecibus, quantum adhaeferit vafibus; atque a deceffione pon

deris

Connexio.

Hiftoria.

Connexio.

Commentatio

deris in illis tribus, comparati ad pondus corporis integri, cognofces quantum verfum fuerit in pneumaticum:

TRANSEVNDVM a dilatationibus et rarefactionibus, quae fiunt per calorem actualem, ad dilatationes et relaxationes quae fiunt per remiffionem frigoris vehementis et intenfi; quae ipfa remiffio cenferi debet pro calore comparato.

Dilatationes et relaxationes corporum per remiffionem frigoris.

I. VAE per frigus vehemens concreverunt, neque tamen eo ufque, ut per moram frigoris in denfatione fua fixa fint, ea abfque calore manifefto, et per remiffionem tantum frigoris, fe aperiunt et reftituunt; ut fit in glacie, grandine, nive: fed hoc faciunt per calorem manifeftum admotum multo celerius.

2. Verum delicatiora, quorum vigor confiftit in fpiritu nativo fubtili, ut poma, pyra granata, et fimilia, fi femel fuerint congelata, fuffocato fpiritu, non recipiunt poftea priftinum vigorem.

3. At vinum et cervifia per gelu ad guftum languefcunt, nec vigent; attamen, fuccedentibus regelationibus et tempeftatibus auftralibus, revivifcunt et relaxantur, et quafi denuo fervefcunt.

TRANSEVNDVM a dilatationibus quae fiunt per calorem externum actualem, atque etiam per remiffionem frigoris (quae, ut jam diximus, eft calor comparatus) ad dilatationes corporum quae fiunt per calores potentiales, five fpiritus auxiliares alterius corporis applicati et admoti.

D

Dilatationes corporum, quae fiunt per calorem potentialem, five per Spiritus auxiliares alterius corporis.

E caloribus potentialibus confule tabulas medicinales qualitatum fecundarum ; et ex his poteris excerpere ea quae operantur fuper corpus humanum per dilatationem: quae funt fere illa quae fequuntur.

Confortantia, quae dilatant fpiritus oppreffos.

Abftergentia, quae roborant virtutem expulfivam.
Aperientia quoad orificia venarum et vaforum.
Aperientia quoad poros et meatus partium.
Digerentia cum maturatione.

Digerentia cum difcuffione.

Cauftica.

Haec praecipue (funt et alia) habent radicem in dilatatione fpirituum, et humorum, et fuccorum, et fubftantiae in corpore per fpiritus auxiliares; necnon per complexionem tangibilem, quae ineft medicinis illis, vel interius vel exterius fumptis.

PATET in vitro calendari, quam exquifito fenfu five perceptione praeditus fit aër communis calidi et frigidi, utpote quae tam fubtiles ejus differentias et gradus ftatim dijudicare poffit. Nec dubito, quin perceptio fpiritus in animalibus vivis verfus calorem et frigus fit adhuc longe acutior: nifi quod aër fit pneumaticum.

4

purum

purum et fincerum, et nihil habeat tangibilis admifti; at fpirituum perceptio retundatur et hebetetur corpore tangibili, in quo funt devincti. Attamen, non obftante hoc impedimento, videntur adhuc fpiritus vivorum potiores ipfo aëre, quoad hanc perceptionem. Neque enim hactenus nobis conftat, quod calor potentialis (de quo jam loquimur) aërem poffit dilatare; cum certum fit, quod hoc faciat fuper fpiritus in animalium membris contentos; ut in qualitatibus (quas diximus) fecundis medicinarum liquet. Sed de hoc inquiratur paulo accuratius, ex mandato proxime fequente.

1.) ACCIPE duo vitra calendaria ejufdem magnitudinis. Impone in altero aquam, Mandata. in altero fpiritum vini, fortem et acrem; atque ita calefiant vitra, ut aqua et fpiritus vini ad parem altitudinem afcendant. Colloca ea fimul, et dimitte per fpatium aliquod; et nota, fi aqua deveniat altior quam fpiritus vini. Nam fi hoc fit, palam eft, calorem fpiritus vini potentialem aërem dilatâffe, ita ut fpiritum vini deprefferit.

2.) Poffit effe res varii ufus, fi operationes fecundarum qualitatum medicinalium probentur interdum, et exerceantur in corporibus vitae expertibus. Licet enim dubium non fit, plerafque earum nullius prorfus effectus fore, quoniam requiritur plane fpiritus vivus ad eas actuandas, ob operationis fubtilitatem: aliae tamen proculdubio fuper nonnulla corpora inanimata operabuntur. Videmus enim quid poffit fal in carnibus, aromata in cadaveribus, coagulum in lacte, fermentum in pane, et hujufmodi. Inferviet igitur diligentia medicorum circa qualitates fecundas, ad inftruendas complures alias operationes, fi animum advertas cum judicio; id femper fupponens, quod virtus fortior requiritur ad operandum fuper corpus mortuum, quam vivum.

TRANSEVNDVM ad dilatationes corporum quae fiunt per liberationem fpirituum, Connexio. refractis nimirum ergaftulis partium craffiorum, quae illos arête detinuerant, ut fe dilatare non poffent. In corporibus enim, quae habent arctam compagem, atque naturae integralis nexibus fortiter devincta funt, non exequuntur fpiritus opus fuum dilatationis, nifi fiat prius folutio continui in partibus craffioribus; vel per liquores fortes erodentes et ftimulantes tantum, vel per eofdem cum calore. Atque hoc cernitur in aperturis et diffolutionibus metallorum, de quibus nunc (ut in reliquis) pauca proponemus.

I.

A

Dilatationes corporum per liberationem fpirituum fuorum.

CCIPE pondus auri puri ad denarium unum, in parvas bracteolas redacti, Hiftoria. quae etiam manu lacerari poffint.

2. Accipe etiam pondus quatuor den. aquae regis; et mittantur fimul in vitrum. Tum ponatur vitrum fuper foculum, in quo fit ignis prunarum modicus et lenis. Paulo poft infurgunt arenulae quaedam, aut grana; quae deinde, poft parvam moram, fe diffundunt et incorporantur cum aqua; ut aqua efficiatur, aqua tanqam electrica, fplendida, et veluti croco tincta. Diffolutio autem auri per aquam in quantitatibus praedictis fit tantum ad tertias. Neque enim aqua oneratur ulterius; adeo ut, fi diffolvere cupis totum pondus illud auri den. unius, opus fit effundere portionem in qua folutio facta eft, et fuperinfundere de novo pondus fimile 4 den.

aquae

Monitum.

Mardata.

aquae regis, et fic tertio. Ifta diffolutio fit leniter et placide modico igne, abfque fumis et fine calefactione vitri alia, quam per ignem.

3. Accipe argenti vivi in corpore pondus ad placitum, duplum aquae fortis: ponito fimul in vitro, neque ea ad ignem omnino admove. Attamen paulo poft infurget intra corpus aquae inftar pulveris tenuiffimi, et intra fpatium horaé, abfque igne, abfque fumis, abfque tumultu, vertetur corpus commiltum in aquam bene

claram.

4. Accipe plumbum in lamellis ad pond. den. 1. aquae fortis ad pond. den. 9. Non fit bona incorporatio, ut in aliis metallis; fed aqua demittit majorem partem plumbi in calce ad fundum vitri, manente aqua perturbata, fed vergente ad diaphanum.

5. Accipe argenti in lamellis, five bracteolis, pondus den. 1. aquae fortis pond. den. 4. pone fuper foculum in vitro, cum igne lento. Infurgit argentum in arenis, aut bullulis, intra corpus aquae, majoribus paulo quam aurum; deinde incorporatur cum aqua, et vertuntur fimul in liquorem tenuem, fed album et quafi lacteum. Sed poftquam paulifper refederit liquor et refrixerit, ejaculantur (five hoc emanet ex metallo, five ex aqua, five ex utroque) fragmina glacialia intra corpus. aquae poftquam autem per moram longiorem penitus refederit, clarificat fe liquor, et devenit clarus et cryftallinus, demiffa glacie in fundum. Suftinet aqua onerationem, qualem in auro, et fit diffolutio fimili fere calore, nec colligit calorem per motum magis quam aurum.

6. Accipe cuprum in bracteolis ad pondus den. 1. aquae fortis ad pondus den. 6. Mitte fuper foculum. Infurget cuprum in bullulis five arenulis majoribus adhuc quam argentum. Paulo poft incorporatur cum aqua, et corpus commiftum vertitur in liquorem coeruleum, turbidum; fed poftquam refederit, clarificat fe aetheris inftar in coeruleum, pulchrum, et fplendidum, demiffis in fundum faecibus instar -pulveris, quae tamen ipfae per moram imminuuntur, et afcendunt, et incorporantur. At den. illi fex aquae fortis folvunt den. totum cupri, ut fuftineat fe onerari aqua duplo plus quam in auro et argento. Concipit autem diffolutio cupri calorem manifeftum per tumultum interiorem, etiam antequam admoveatur ad ignem.

7. Accipe ftannum in bracteolis ad pondus den. 1. aquae fortis and pond. den. 3. et vertitur totum metallum in corpus fimile flori lactis aut coagulo; nec facile fe clarificat; et concipit fine igne calorem manifeftum.

8. Accipe ferri in laminis pond. den. 1. aquae fortis pond. den. 9. et fine igne furgit ferrum in magnis bullis, non tantum intra corpus aquae, fed fupra, adeo ut ebulliat extra os vitri, atque infuper emittat copiofum et denfum fumum croceum; idque cum maximo tumultu et calore vehementiffimo, et qualem manus non fuftineat.

DVBIVм non eft, quin vires variae aquarum fortium diverforum generum, et modi ignis five caloris, qui adhibetur, iftas aperturas etiam variare poffint.

ALIS fit ifta dilatatio metallorum per aperturas videndum: utrum fit inftar dilatatio is auri foliati, quae eft pfeudo-rarefactio (ut mox dicemus) quia corpus dilatatur p tius loco quam fubftantia, qualis itidem eft dilatatio pulverum; an revera corpus ipfum metallorum dilatetur in fubftantia. Hoc hujufmodi experimento probari poteft. Pondera argentum vivum; excipe etiam modulum ejus in

fitula:

fitula: pondera fimiliter aquam fortem, et excipe modulum ejus in altera fitula: deinde diffolve et incorpora ea modo fupradicto; poftea pondera incorporatum, et immitte illud etiam in duas illas fitulas, et nota, fi pondus et menfura compofiti ad pondus et menfuram fimplicium jufte refpondeat. Delegimus autem argentum vivum ad experimentum, quia minor eft fufpicio alicujus confumptionis, cum fiat diffolutio fine igne.

Videndum (obiter) utrum diffolutio argenti vivi lapides ponderofiffimos, aut fortaffe ftannum, fuftineat ut innatent. Etenim ex rationibus ponderum hoc colligi poteft. Neque hoc pertinet ad miraculum et impofturam, fed ad inveftigandam naturam mifturarum, ut fuo titulo apparebit.

Notatu etiam dignum eft (licet non fit praefentis inquifitionis) omnia metalla, Obfervatio. licet fint aquis, in quibus diffolvuntur, infigniter graviora, tamen in actu primo diffolutionis afcendere in arenulis vel bullis. Atque eo magis hoc notandum eft, quod ubi non admovetur ignis, ut in argento vivo, idem faciant.

Tumultus intra partes corporis inter diffolvendum, iftam afcenfionem caufat. Commentatio. Nam in vehementi erofione corpora impelluntur nonnihil motu locali; ut videre.eft in lapide parvo glareofo, qui pofitus in aceto forti ad latera patellae (ut facilius labatur) per vices glifcit, ut pifciculus. Eft et genus lapidis aut foffilis, quod immiffum in acetum irrequiete fe agitat, et huc illuc currit. At quae fine impetu ifto mifcentur (ut arbitror) nifi quaffata, non afcendunt: velut faccharum in fundo aquae non dulcificat in fummo; nec crocus colorat, nifi moveatur et agitetur.

TRANSEVNDVM ad aliud genus dilatationum, quod etiam communi vocabulo Connexio. diffolutionum (in aliquibus) nuncupatur. Fit autem ubi corpora verfus alia corpora amica ruunt in amplexum; et, fi datur copia, aperiunt fe ut illa introcipiant. Neque fit haec apertura tumultuofe aut per penetrationem corporis ingredientis (ut in aquis fortibus) fed placide, et per relaxationem corporis recipientis.

Dilatationes per amplexum et occurfum corporis amici:

SA ACCHARVM et gummi nonnulla, ut tragacanthum, in liquoribus infufa, folvuntur; laxant enim libenter (inftar fpongiarum) partes fuas ad recipiendum liquorem.

2. Papyrus, feta, lana, et hujufmodi porofa, liquoribus immerfa, aut alias humectata, ita fe aperiunt, ut deveniant magis mollia, lacerabilia, et quafi putria.

3. Gaudia fubita, ut ob nuntium bonum, afpectum ejus quod fuit in defiderio, et fimilia, licet non corpus amplectantur, fed phantafiam aliquam, nihilominus fpiritus animalium infigniter dilatant; idque interdum cum periculo repentini deliquii aut mortis. Simile facit imaginatio in venereis.

Hiftoria.

Cogitandum de inveniendis menftruis fubftantiarum fpecialium: videntur enim Mandatum: poffe effe liquores et pulpae, tantae cum corporibus determinatis fympathiae, ut, illis admotis, partes fuas facile laxent, eafque libenter imbibant; feque per hoc in fuccis fuis intenerent et renovent. Hoc enim pertinet ad unum ex magnalibus naturae; nempe, ut rerum humores maxime radicales refocillari, et nutritio ab VOL, V.

E

extra