Page images
PDF
EPUB

quatas formare, certum est, ideas inadaequatas ex eo tantum in nobis oriri, quod pars sumus alicujus entis cogitantis, cujus quaedam cogitationes ex toto, quaedam ex parte tantum nostram mentem constituunt..... Unde (ab imaginatione) habet anima rationem patientis. De Intell. Emend. p. 440, 441, 446.

[ocr errors]

52. Per virtutem et potentiam idem intelligo, h. e. virtus, quatenus ad hominem refertur, est ipsa hominis essential seu natura, quatenus potestatem habet, quae dam efficiendi, quae per solas ipsius naturae leges possunt intelligi. Eth. P. IV. Def. 8. Mentis potentia sola intelligentia definitur. P. V. Praef. Nos eatenus tantummodo agimus, quatenus intelligimus. P. IV. P. 24. Demonstr. Homo quatenus ad aliquid agendum determinatur ex eo, quod ideas habet inadaequates, non potest absolute dici, ex virtute agere, sed tantum, quatenus determinatur ex eo, quod intelligit. ibid. P. 25.

1

[ocr errors]
[ocr errors]

53. Pars mentis aeterna est intellectus, per quem solum nos agere dicimur, illa autem, quam perire os tendimus, est ipsa imaginatio, per quam solam dicimur pati. Apparet, quod Mens nostra, quatenus intelligit, aeternus modus cogitandi sit, qui ab alio aeterno cogitandi modo determinatur et hic iterum ab alio, et sic in infinitum, ita ut omnes simul Dei aeternum et infinitum intellectum constituant. Eth. P. V. P. 40. Cor. et Schol.

54 Nihil certo scimus bonum aut malum esse, nisi id, quod ad intelligendum revera conducit, vel quod impedire potest, quo minus intelligamus. Eth. P. IV. P. 27.

55. (Praeter haec duo cognitionis genera) datur aliud tertium, quod scientiam intuitivam vocabimus. Atque hoc cognoscendi genus procedit ab adaequata idea essentiae formalis quorundam Dei attributorum ad adaequatam cognitionem essentiae rerum. Eth. P. II. P. 40. Sch. 2. et De Int. Emend. p. 419-422.

56. De natura Rationis non est, res ut contingentes, sed ut necessarias contemplari. Hinc sequitur, a sola imaginatione pendere, quod res tam respectu praeteriti, quam futuri ut contingentes contemplemur. Eth. P. II. P. 44. Cor. 1. De natura Rationis est, rès sub quadam aeternitatis specie percipere. Cor. 2.... Fundamenta Rationis notiones (sint), quae illa explicant, quae omnibus communia sunt, quaeque nullius rei singularis essentiam explicant, quaeque propterea absque ulla temporis relatione, sed sub quadam aeternitatis specie debent concipi. Dem.

57. Unaquaeque cujuscunque corporis vel rei sin

gularis actu existentis idea Dei, aeternam et infinitam essentiam necessario involvit, ibid. P. 45.

58. Cognitio aeternae et infinitae essentiae Dei, quam unaquaeque idea involvit, est adaequata et perfecta. P. 46. 59. Omnes ideae, quatenus ad Deum referuntur, verae sunt. P. 32.

60. Quo magis res singulares intelligimus, eo magis Deum intelligimus. Eth. P. V. P. 24. et P. 36. Sch. 61. Quidquid Mens sub specie aeternitatis intelligit, id ex eo non intelligit, quod Corporis praesentem actualem existentiam concipit, sed ex eo, quod Corporis essentiam concipit sub specie aeternitatis. P. 29.

62. Res duobus modis a nobis, ut actuales, concipiuntur, vel quatenus easdem cum relatione ad certum tempus et locum existere, vel quatenus ipsas in Deo contineri, et ex naturae divinae necessitate consequi concipimus. Quae autem hoc secundo modo, ut verae seu reales, concipiuntur, eas sub aeternitatis specie concipimus, et earum ideae aeternam et infinitam Dei essentiam involvunt. P. 29. Schol.

63. Mens nostra, quatenus se et Corpus sub aeternitatis specie cognoscit, eatenus Dei cognitionem necessario habet, scitque, se in Deo esse et per Deum,concipii. P. 30. Aeternitas est ipsa essentia Dei, quatenus haec necessariam involvit existentiam. Res igitur sub specie aeternitatis concipere, est res concipere, quate nus per Dei essentiam, ut entia realia, concipiuntur, sive quatenus per Dei essentiam involvunt existentiam. Dem.

64. Colligitur, Methodum nihil aliud esse, nisi cognitionem reflexivam aut ideam ideae..... Praestantissima ea (erit) Methodus, quae ad datae ideae Entis perfectissimi normam ostendit, quomodo mens sit dirigenda. Idea eodem modo se habet objective, ac ipsius ideatum se habet realiter. Ex hoc...quod idea omnino cum sua essentia formali debeat convenire, patet iterum (ex eo?) quod, ut mens nostra omnino referat naturae exemplar, debeat omnes suas ideas producere ab ea, quae refert originem et fontem totius naturae, ut ipsa etiam sit fons caeterarum idearum. Nulla (circa ejus ideam) metuenda est confusio, modo normam veritatis habeamus. Est nimirum hoc ens unicum, infinitum; hoc est, est omne esse et praeter quod nullum datur esse. De Intell. Em. P...426, 428, 452, 443.

65. Patet, quod certitudo nihil sit praeter ipsam essentiam objectivam, i. e. modus, quo sentimus essentiam formalem, est ipsa certitudo. Unde iterum patet,

quod ad certitudinem veritatis nullo alio signo sit opus, quam veram habere ideam. Ibid. p. 425. Qui veram habet ideam; simul scit, se veram habere ideam, nec de rei veritate potest dubitare Eth. P. II. P. 43. Per certitudinem quid positivam intelligimus, non vero dubitationis privationem. ibid. P. 49. Schol. Sane sicut lux se ipsam et tenebras manifestat, sic veritas norma sui et falsi est. His adde, quod Mens nostra, quatenus res vere percipit, pars est infiniti Dei intellectus, adeoque tam necesse est, ut Mentis clarae et distinctae ideae verae sint, ac Der ideae. Schol. P. 43. et Tract. Theolog. Polit. c. I. p. 127.

[ocr errors]

66. Ad omnes actiones, ad quas ex affectu, qui passio est, determinamur, possumus absque eo a ratione determinari. Eth. P. IV. P. 59 et P. VI. Schol. ad P.4. Quidquid intelligimus tertio cognitionis genere, eo delectamur, et quidem concomitante idea Dei, tanquam causa. Eth. P. V.P. 32. Ex tertio cognitionis genere oritur necessario Amor Dei intellectualis. Coroll.

106

67. Deus se ipsum Amore intellectuali infinito amat. ibid. P. 35.... Mentis erga Deum amor intellectualis pars est infiniti amoris, quo Deus se ipsum amat. P. 36. Hinc sequitur quod Deus, quatenus se ipsum amat, homines amat, et consequenter quod amor Dei erga homines et Mentis erga Der um Amor intellectualis unum et idem sit. Coroll.

68..... Cognitionem Unionis, quam mens cum tota Natura habet. De Intell. Emend. 417. Summum Mentis bonum est Dei cognitio, et summa Mentis virtus Deum cognoscere. Summum, quod Mens intelligere potest, Deus est, h. e. Ens absolute infinitum, et sine quo nihil esse neque concipi potest, adeoque summum Mentis utile sive bonum est Dei cognitio. Deinde Mens, quatenus intelligit, eatenus tantum agit, et eatenus tantum potest absolute dici, quod ex virtute agit. Est igitur Mentis absoluta virtus intelligere. At summum, quod Mens intelligere potest, Deus est: Ergo Mentis summa virtus est Deum intelligere, seu cognoscere. Eth. P.IV. P. 28. Hoc idea Dei dictat, Deum summum esse nostrum bonum," sive Dei cognitionem et amorem finem esse ultimum, ad quem omnes actiones nostrae sunt dirigendae.T.Th.p.c.IV.p.208-9.

69. Beatitudo non est virtutis praemium, sed ipsa virtus. Eth. P. V. P. 42.

70. Summum bonum eorum, qui virtutem sectantur, omnibus commune est, eoque omnes aeque gaudere possunt. Ibid.P.IV.P.36... Homo nec esse nec concipi posset, si potestatem non haberet, gaudere hoc summo bono. Pertinet namque ad Mentis humanae essentiam, adaequatam habere cogni tionem aeternae et infinitae essentiae Dei. Schol. P. 36.

Einleitung.

[ocr errors]

S.

1

J

D

[ocr errors]

Die Menschheit lebte in dem Heidenthum in der Einheit der ihr Leben umfassenden und begründenden Elemente oder Momente; Volk, Staat, Religion und Kunst war im Wesen Eine Sache, Gott und die Welt Eine Welt. Da diese Einheit, aber immer nur eine natürliche war, die Einheit eines besondern, durch seine eigenthümliche Natur von andern Völkern unterschiedenen Volkes; so war Gott selbst, wie er Gegenstand des Heidenthums war, der Gott eines besondren Volkes, ein besondrer Gott, die Einheit damit eine andern Einheiten oder Völkern entgegengesetzte und feindlich gegenüberstehende, und folglich, als eine solche, im Widerspruche gegen den Geist, welcher das Wesen der Menschheit und als ihr Wesen die allgemeine Einheit aller Völker und Menschen ist.

Die Aufhebung dieses Widerspruchs im Heidenthum war die heidnische Philosophie. Denn sie rifs den Menschen aus der Schranke der Besonderheit heraus, aus seiner Einfalt, seiner Zufriedenheit und Einheit mit dem besondern Volkswesen und seinen particulären Anschauungen *);

་.

*) Diese Behauptung bedarf wohl keiner besondern Belege. Es ist hier genug zu erinnern, dafs schon Thales sich zu einer wissenschaftlichen Anschauung der Natur erhob und die im Volksglauben aals Götterwesen vorgestellten Gestirne zum Gegenstande des Deukens u. Berechnens

sie war daher, als die das beschränkte Volksbewustsein zum allgemeinen Bewustsein erweiternde Macht des denkenden Geistes, gleichsam das verhängnifsvolle Fatum über den Göttern des Heidenthums, und der geistige Grund des Untergangs der heidnischen Volksbesonderheiten als weltbeherrschender und gottgeheiligter Mächte. Mächte. Die Aufhebung jenes Widerspruchs durch die Philosophie war aber, weil sie selbst nur vermittelst heidnischer, innerhalb. ihres Volks noch stehenden Individuen geschah, einerseits noch eine beschränkte von der heidnischen Besonderheit inficirte, anderseits nur noch eine ideeffe und innerliche,

་་ས་གན

[ocr errors]

Seine wirkliche Lösung fand dieser Widerspruch erst in Christus. Denn in ihm wurde der Ayos, d. 1. die allgemeine Vernunft, das allgemeine und reine, defswegen heilige und mit Gottes Wesen identische Wesen der Menschheit, das in der heidnischen Welt zerrissen war in die sich ausschliefsenden Volksbesonderheiten, wovon sich jede als das alleinige Centrum der Menschheit behauptete, und das in der heidnischen Philosophie nur Gegenstand des Denkens war, σaęć, Fleisch, d. 1. concretes, Wesen und Wirklichkeit; oder in ihm wurde das allgemeine und reine“, defswegen mit Gott identische Wesen der Mensch

[ocr errors]

**

machte, (Diogenes Laertes L. Segm. 24 ed. Meibo mii) dafs schon Anaxagoras die von der Superstition als besondere Omina gedeuteten Erscheinungen aus rein physischen Ursachen ableitete, (Plutarchus Vitae, V. Perielis c. 6.) dal's schon Xenophanes, der Zeitgenosse Pythagoras und Stifter der eleatischen Schule, den grofsen Gedanken der Einheit zur Anschauung brachte, Cinen Gott lehrte, der οὔτε δέμας θνητοισιν ὁμότος οὐ Sé voŋua, und mit der Begeisterung des Gedankens und dem Zorne der Vernunft gegen die homerischen and hesicodischen Göttervorstellungen als Gottes unwürdige Bedodstimmungen eifert. Sextus Empiricus adv. Mathem. IX. - 193 und Fülleborns Beiträge zur Geschichte der Philosophie Stück VII. begin les

« PreviousContinue »