PRO.

CONTRA. pus: quidni igitur tem- injuria;nam præsentia conpus imitemur?

vellit. Exempla remota inepta Quæ usu obtinuere, si sunt; recentia corrupta et non bona, at saltem apta ambitiosa.

inter se sunt. Imperitis et contentiosis Quis novator tempus permitte, ut ad exempla imitatur, quod novationes res agant.

ita insinuat, ut sensus falSicut qui nobilitatem in lant? familiam introducunt, dig- Quod præter spem eveniores fere sunt posteris; nit, cui prodest, minus acita novationes rerum ple- ceptum ; cui obest, magis runque præstant iis, quæ molestum. ad exempla fiunt.

Morosa morum retentio, res turbulenta est, æque ac novitas.

Cum per se res mutentur in deterius, si consilio in melius non mutentur, quis finis erit mali?

Moris servi, temporis ludibria.

XLI.

MORA.

PRO.

CONTRA.
Fortuna multa festinan-

Occasio primum ansam ti vendit, quibus moran

vasis porrigit, deinde ventem donat.

trein. Dum initia rerum am- Occasio instar Sibyllæ plecti properamus,umbras minuit oblatum, pretium prensamus.

auget. Fluctuantibus rebus ad

Celeritas, Orci galea. vertendum, inclinantibus

Quæ mature fiunt, juagendum.

Qui parvis copiis rem Optimus terminus pamagnam aggreditur, fingit randi, prima occasio'aopportunitatem, ut speret. gendi.

Parvis apparatibus non Nemo speret, se fortufortuna, sed prudentia emi

nam apparatu ligare posse. tur.

Alteratio apparatus et actionis, politica sunt: distinctio tumida et infelix.

Magnus apparatus, prodigus et temporis et rerum.

XLIII.

PRINCIPIIS OBSTARE.

PRO.

CONTRA. Plura pericula fallunt,

Docet periculum proquam vincunt.

gredi, qui accingitur, et Minus operis est peri- periculum figit remedio. culo remedium adhibere, Etiam in remediis periquam progressum ejus ob- culorum, levia pericula servare et custodire.

subsistunt. Non jam leve est peri- Præstat cum paucis reculum, si leve videatur. mediis, quæ invaluerunt,

rem habere; quam cum

minis singulorum.

XL IV.
CONSILIA VIOLENTA.
PRO.

CONTRA.
Qui lenem istam pru-

Omne remedium viodentiam amplectuntur, iis lentum, prægnans novi augmenta mali salubria mali. sunt.

Violenta consilia nemo

· PRO.

CONTRA. Necessitas, quæ violen- dat, præter iram et meta consulit, eadem exe- tum. quitur.

XLV.

PRO.

CONTRA. Non est interpretatio, Ex omnibus verbis elised divinatio, quæ recedit ciendus est sensus, qui a litera.

interpretetur singula. Cum receditur a litera, Pessima tyrannis lex in judex transit in legisla- equuleo. torem.

XLVII.

Pro TestiBUS CONTRA ARGUMENTA.

PRO.

CONTRA. Secundum oratorem, Si testibus credendum non secundum causam sit contra argumenta, sufpronunciat, qui argumen- ficit, tantum judicem esse tis pititur.

non surdum. Qui argumentis potius Argumenta antidotum credit, quam testibus; et contra venena testimonio- . iam ingenio magis debet rum. fidere, quam sensui.

Iis probationibus tutis

ܪ

.

VOL. VII.

Z

PRO.

CONTRA. Tutum foret argumen- simo creditur, quæ raristis credere, si homines ni- sime mentiuntur. hil absurdi facerent.

Argumenta, cum sint contra testimonia, hoc præstant, ut res mira videatur, non autem ut vera.

Atque hæc antitheta (quæ nunc proposuimus) fortasse tanti non fuerint; sed cum jam olim parata et collecta a nobis essent, noluimus diligentiæ nostræ juvenilis fructum perire: præsertim cum (si quis acutius introspiciat) semina sint, non flores. In illo autem adolescentiam plane spirant, quod sint in morali, sive demonstrativo genere, uberiora; in deliberativo, et judiciali, perpauca.

Tertia collectio, quæ pertinet ad promptuariam, atque etiam desideratur, est ea, quam vocare placet, formularum minorum. Næ autem sunt, veluti vestibula, posticæ, ante-cameræ, re-cameræ, transitus, etc. orationis; quæ indiscriminatim omnibus subjectis competere possint. Quales sunt præfationes, conclusiones, digressiones, transitiones, promissiones, declipationes, et plurima ejusmodi. Quemadmodum enim in ædificiis, plurimum facit et ad voluptatem et ad usum, ut frontispicia, gradus, ostia, fenestræ, aditus, travsitus, et hujusmodi, commode distribuantur; eodem modo etiam in oratione fit, ut additamenta et interpositiones istæ (si decore et perite formentur et collocentur) plurimum tum gratiæ, tum commoditatis, universæ orationis structura adjiciant. Harum formularum exempluin unum aut alterum proponemus, neque diutius iisdem immorabiinur. Etsi enim sint res haud exigui usus, tamen cum nihil in his addamus de nostro, sed tantum formulas nudas, ex De. mosthene, aut Cicerone, aut alio quopiani selecto auctore, describamus, inferius quiddam videntur, quam ut in eo tempus teramus.

Exempla Formularum Minorum.

CONCLUSIO DELIBERATIVA. Sic et culpam præteritam fas erit redimere, et futuris incommodis eadem opera prospicere.

PARTITIONIS ACCURATÆ COROLLARIUM. Ut omnes intelligant, nihil me et subterfugere voluisse reticendo, aut obscurare dicendo.

TRANSITIO CUM MONITO. Verum hæc ita prætereamus, ut tamen intuentes et respectantes, relinquamus.

PRÆOCCUPATIO CONTRA OPINIONEM

INVETERATAM. Faciam, ut intelligatis in tota causa, quid res ipsa tulerit, quid error affinxerit, quid invidia conflaverit.

Hæc pauca enumerasse, ad exempla, satis fuerit; cum quibus, appendices rhetoricæ, quæ ad promptuariam spectant, concludimus.

CAPUT QUARTUM.

Appendices generales duæ traditivæ ; Critica, et

Pædagogica Supersunt duæ appendices traditivæ in genere; altera critica, altera pædagogica. Sicut enim pars traditivæ præcipua in scriptione librorum consistit, ita pars ejus relativa in librorum versatur lectione: lectio autem, vel magistrorum ope regitur, vel industria cujusque propria perficitur; atque huic rei inserviunt doctrinæ illæ, quas diximus, duæ.

Ad criticam spectant, primo, auctorum probatorum limata correctio et emendata editio: quibus et ipsorum auctorum honor vindicatur, et studiosis lu